De smartphone heeft gewonnen. Lessen van twee jaar zonder.

Twee jaar geleden nam ik een besluit: mijn relatie met mijn smartphone en sociale media moet anders. Ik was moe van mijn verslaving aan social media. Ik dook in een wereld zonder smartphone.

Twee jaar geleden nam ik een besluit: mijn relatie met mijn smartphone en sociale media moet anders. Ik was moe van mijn verslaving aan social media. Ik dook in een wereld zonder smartphone. Ik was moe van het feit dat mijn smartphone aandacht wegzuigt van mijn kinderen. Ik was moe van doomscrollen, liken, alles voor the gram en het hele soepzootje.

Dus nam ik een - voor mijn doen - radicaal besluit. De smartphone moest weg. Lang verhaal kort: na twee jaar is de smartphone terug. Hieronder mijn reis. Van eerste stappen naar het uiteindelijke besluit terug te keren.

19 juli 2022 - weg smartphone, weg social media

Als je een paar keer per uur hetzelfde rondje maakt op je smartphone langs al je social media profielen, waar je sowieso al bent geweest, zonder enig resultaat, dan is er iets mis. Het blindelings een rondje maken langs mijn profielen om te kijken of er al iets te zien is, zorgt aan het einde van de dag voor een leeg en uitgeput gevoel.

De smartphone staat zo bovendien steeds vaker tussen mij en mijn kinderen. Nu even niet, ik moet op mijn mobiel kijken of iemand al heeft gereageerd op mijn tweet. Op het moment dat je een reactie van een relatieve onbekende op Twitter belangrijker vindt dan een reactie geven aan je bloedeigen kind, dan is er iets mis met je prioriteiten.

De smartphone houdt mijn verslaving aan social media in stand en mijn verslaving aan social media zorgt dat ik een goed excuus heb om mijn smartphone niet weg te doen. De smartphone zorgt dat ik meer tijd dan nodig bezig ben met mijn volgers. Mooie momenten moeten worden vastgelegd voor mijn volgers in plaats van te genieten van het mooie moment. Tijd om deze ziekelijke cirkel te doorbreken.

Ik zie maar één manier om dit tweekoppige monster te doden. Beide in één keer afschaffen. Een clean cut. Cold turkey. Social Media opzeggen. Smartphone de deur uit.

Op 19 juli ben ik begonnen met het offline zetten van mijn social media profielen. Na een zoektocht online kom ik qua telefoon uit op de Nokia 2720 Flip. Een semi-dumb phone. Het grootste voordeel: je kunt er nog wel mee WhatsAppen. Aangezien er zoveel wordt geregeld via de WhatsApp lijkt mij dat toch wel een essentieel onderdeel. De Nokia komt redelijk snel binnen en is eenvoudig te installeren. Daarmee heb ik een telefoon waarmee ik alleen kan bellen en WhatsAppen. Hij kan meer, maar dat negeer ik.

De tweede stap - het opzeggen van social media - heeft een kleine week geduurd. Vanzelfsprekend hebben deze platformen het opzeggen niet op de homepage geplaatst. Het is soms een beetje zoeken, maar uiteindelijk krijg ik van Twitter, Facebook, Instagram en Pinterest het gewenste resultaat. LinkedIn heb ik nog even aangehouden. Het is niet zo dwingend als andere platformen. Op 29 juli rij ik met mijn gezin richting vakantie. Als een vrij man. Los van social media en met een semi-dumb phone in mijn hand.

6 september 2022 -Anderhalve maand zonder smartphone

Wat valt positief op?

Het overheersende gevoel is positief. Een gevoel van bevrijding. Het moment dat ik van het laatste profiel de melding krijg dat ik ben afgemeld, valt er een last van mij af. De ‘lichte dwang’ die social media met zich meebrengt, is opeens verdwenen. Het automatische - ik moet wat delen - is van de ene op de andere dag… weg. Mijn mobiel vraagt niet langer constant mijn aandacht. Ook niet onderbewust. Ik kan wel kijken op mijn mobiel, maar er is simpelweg niets op te zien. Hooguit een WhatsApp. Mijn kinderen hebben het ook al snel door. Ik ben meer aanwezig. Luister aandachtiger naar hun verhalen. Neem de tijd voor ze. Ik ben minder snel geïrriteerd.

Eenmaal op vakantie ontdek ik het volgende voordeel: de Nokia heeft niet zo’n beste camera. Daarmee is ook de behoefte om van elk moment een foto te maken teniet gedaan. Niet langer duizenden foto’s op mijn mobiel, maar slechts enkele op mijn digitale fotocamera. Ik ben meer ‘in het moment’. Veel rustiger. En heb aan het einde van de dag niet langer het gevoel dat ik moe ben van een digital overload.

Weer terug op de werkvloer blijft aandacht het belangrijkste voordeel. Het valt op hoeveel mensen tijdens een vergadering druk bezig zijn met hun mobiele telefoon. En niet met het gesprek. De behoefte mijn mobiel te checken, is zo goed als verdwenen.

Wat valt negatief op?

Het voordeel van een smartphone is duidelijk. Het maakt veel taken uit het dagelijks leven eenvoudiger. Veel eenvoudiger. Bankieren met de app. Een Tikkie betalen. Links delen. QR-codes scannen. Wie had ooit gedacht dat QR-codes zo belangrijk zouden worden?

Zowel in de aanloop naar de vakantie als tijdens de vakantie loop ik meerdere malen tegen het volgende probleem aan: de kaart van een restaurant of café is alleen te lezen met een QR-scanner. En die staat niet op mijn Nokia. Dit zorgt voor momenten waarop ik naar mijn vrouw kijk en vraag of zij nog een QR-lezer heeft op haar mobiel? We vragen uiteindelijk maar gewoon om een kaart. Ergens hebben ze er nog wel één. Dan maar een dinosaurus.

Ondanks alles zit nog steeds het automatisme erin dat ik ‘s ochtends als eerste mijn mobiel aanzet. Ik weet dat er niet bar veel te lezen is, maar toch begin ik mijn dag met het aanzetten van mijn mobiele telefoon. Een rare gewoonte. Een herinnering aan andere tijden.

De rust van een semi-dumb phone is gebleven. Tegelijkertijd valt de omvang van de verslaving des te meer op. Nu ik zelf weer eens om me heen kijk, in plaats van te verdrinken in mijn scherm, zie ik hoeveel mensen volledig opgaan in hun smartphone. En dat stemt droevig. De verslaving is groot. Niet alleen voor de jeugd. Alle leeftijden verdwalen in het geflikker voor hun neus.

19 december 2022 - de eerste lessen (en ergernissen)

De voordelen van dit leven zonder smartphone zijn duidelijk:

Meer rust:

Met het afschaffen van mijn smartphone heb ik ook een einde gemaakt aan mijn verslaving aan sociale media. Zonder de mogelijkheid om deze kanalen eenvoudig te checken, verdwijnt de behoefte om deze de hele dag te checken. Ik ben dus niet langer bezig met mijn volgers, maar aanwezig in het moment. Ik maak geen foto's voor Instagram, maar bekijk gewoon waar ik naar kijk. E-mail is teruggebracht naar een check in de ochtend en een check in de avond. Op de PC. Meer dan voldoende zo blijkt. Het meeste is toch reclame.

Meer focus:

Het was een tijdje heel gewoon om 's avonds de televisie aan te zetten en vervolgens op mijn smartphone mijn social media kanalen te checken. De hele avond lang. In een eindeloze loop. Het eerste slachtoffer van deze gefragmenteerde levenswijze was: het boek. Ik kwam amper nog aan lezen toe. En was aan het einde van de dag vaak volledig doorgedraaid van alle beeldschermen. Nu ik leef zonder smartphone - en zonder televisie, maar dat terzijde - heb ik 's avonds tijd om te lezen. Ik kan weer eens in een onderwerp duiken zonder het constante gekriebel - zou er al iets zijn op mijn profiel? Diepe aandacht. En mooie gesprekken daarover.

Meer aandacht:

Het laatste punt is eigenlijk het belangrijkste punt. Ik heb meer aandacht. Reden om deze verslaving eens aan te pakken is het schrikbarende beeld van de ouder die er niet echt is. Die geen tijd heeft voor zijn kinderen, omdat zijn smartphone belangrijker is. Het is een angstbeeld waar we elke dag mee worden geconfronteerd. Moeders die geen seconde aandacht geven aan hun kinderen, want de smartphone heeft hun volledige aandacht. Vaders die met enige irritatie - en zonder op te kijken - antwoord geven aan hun kinderen. Volledig opgezogen in hun beeldscherm hebben ze geen oog meer voor de personen die het allerbelangrijkste zouden moeten zijn. Hun kinderen. Ik was ook zo'n vader, met de nadruk op was.

Tot zover de voordelen. En het zijn de voordelen waar ik heel tevreden mee ben. Ik heb mijn leven teruggepakt van de verslaving. Maar eenvoudig is anders. Het hele leven is namelijk ingestoken op het gemak van de smartphone.

Uit eten gaan is lastig en een beetje awkward:

Uit eten gaan betekent vandaag de dag: een QR-code scannen om het menu te kunnen lezen. Je bestelling doorgeven via je mobiel. Afrekenen met je telefoon. Of het totale bedrag delen door het aantal gasten en even de telefoon rond laten gaan om via een QR-code het betaalverzoek te voldoen. "Sorry, ik heb geen smartphone. Kun je mij het betaalverzoek even mailen?" Het geeft toch een beetje een Boomer-gevoel. Dat je daar staat met je portemonnee vol briefgeld en niemand die het wil. Briefgeld is sowieso vies geworden. En een alternatief wordt simpelweg niet geboden.

Je mist hele makkelijke diensten:

Recentelijk ging ik uit eten met collega's. Het was een locatie net buiten het centrum. Op de heenweg kon ik meerijden. De andere collega's hadden een fiets geregeld. Na het diner zouden we nog gaan stappen. Iedereen sprong op zijn fiets. Ik was van plan naar het centrum te wandelen. Niet heel relaxed, maar daar kun je overheen stappen. Onzin aldus mijn collega's. Er staat hier vlabij een e-bike. Ik zal hem even voor je unlocken - kan alleen met de app en smartphone - en je fietst gewoon met ons mee. OK. Dat was wel heel handig. Had ik zelf niet kunnen fixen. Jammer.

De smartphone is overal de norm:

Mijn oudste dochter is dit jaar naar de middelbare gegaan. Haar hele leven draait om het gebruik van de smartphone. Van het 's ochtends checken of er uren uitvallen tot het inleveren van opdrachten. Zonder smartphone kan ze helemaal niets op school. Voor de zomer leefde ze nog zonder smartphone, nu kan ze niet meer zonder. Ik kan dan wel kiezen om zonder smartphone te leven. Zij krijgt die keuze niet eens. Om bij te blijven met haar leven moet ik de smartphone blijven snappen.

Verdwalen is opeens weer mogelijk:

Mijn domme telefoon heeft een rudimentaire versie van Google Maps. Zeg maar gerust; hij is onbruikbaar. Kun je niet mee navigeren. Voor het eerst sinds lange tijd ben ik dus weer aan het verdwalen. En dat levert gedoe op. Stress. Te laat komen. Omfietsen. De weg zoeken in het donker. Hopeloos. Maar aan de andere kant lees ik ook weer eens borden. En ontdek ik dat we in Nederland best goed de route aangeven. Zo ongeveer. De grote lijnen kun je wel volgen, daarna is het toch echt zoeken. Toch anders dan blindelings Google Maps volgen.

Conclusie voor nu

Waar ik in eerste instantie alleen oog had voor de voordelen van een leven zonder smartphone loop ik nu ook echt tegen grenzen aan. Het is allemaal leuk en aardig om jezelf vrij te worstelen van je verslaving, maar als de smartphone de norm wordt in dienstverlening sta je meer dan eens een beetje voor schut. Je kunt niet meer mee met de tijd door te zeggen dat je liever niet de mobiele versie van deze dienst kiest. Simpel gezegd: het gevoel bekruipt me dat ik een oude lul aan het worden ben. Iemand die klaagt over een samenleving die volledig is gericht op online gemak. Blijf ik me verzetten? Of ga ik er - weer - in mee? Ik vrees dat ik haast geen keuze meer heb.

Tussendoortje

Ik speel vals. Ik heb een oude smartphone tot leven gewekt. Voor nu werkt hij alleen op mijn Wifi thuis, maar ik merk dat het weer trekt. Niet zo erg als eerder, maar ik kan gewoon niks met mijn Nokia. Even iets opzoeken. Even een rekening betalen. Ik doe het maar met mijn oude smartphone. Dat scheelt tijd.

03 maart 2023 - Het keerpunt

Ik krijg een belletje op mijn Nokia. Onze jongste dochter is bij het skiën tegen een boom geklapt. Mijn vrouw en kinderen zijn bij de lokale huisarts in Zwitserland. Of ik daar direct naartoe kan komen. Ze geeft me een adres en de naam van een halte. Ik hol de berg af, spring in de bus en sta 40 minuten later bij de huisarts.

Mijn jongste dochter heeft een gescheurde lip. En ze zegt dat ze even knock out is geweest. Ze zal een nachtje in het ziekenhuis moeten blijven voor controle. Ze brengen haar daar naartoe met een ambulance. En even later sta ik met mijn oudste dochter met de armen vol ski-spullen ergens in een Zwitsers vakantiedorp.

Wat dit alles met mijn smartphone te maken heeft? Het is het moment waarop het echt onhandig wordt dat iedereen ingericht is op een smartphone. En alleen de smartphone. Hoe gaat het namelijk in zijn werk? Ik heb een pasje van mijn zorgverzekering. De Europese zorgverzekeringspas (EHIC). En ga daarmee naar het ziekenhuis. Want de rekening moet uiteindelijk worden betaald en daarvoor hebben ze een bevestiging nodig van mijn zorgverzekeraar.

Ik leg mijn plastic pasje op de balie. De dame kijkt mij aan met een blik alsof ik net een bakkelieten telefoontoestel voor haar neus heb neergezet. Kortom: een pasje is leuk, maar hopeloos achterhaald.

We bellen met de Alarmcentrale.

De EHIC zit in de app, vertelt de persoon aan de andere kant van de lijn.

Ik heb geen app. Ik heb alleen een domme telefoon.

Oh. Dan wordt het lastig.

Want de kinderen staan op mijn zorgverzekering. Het is aan mij om te zorgen dat ik de app heb en dan kan ik de EHIC laten zien. Ook offline als het nodig is.

Maar ik kan de app niet downloaden. En zelfs als ik hem kan downloaden dan nog kan ik hem nergens kwijt. Er is geen app voor de Nokia.

Uiteindelijk komen we er met hulp van de alarmcentrale en de smartphone van mijn vrouw wel uit, maar we moeten het geintje nog een paar keer herhalen. Elke keer als we ergens een ziekenhuis bezoeken vraagt het Zwitserse personeel naar de EHIC in de app. En elke keer sta ik met een baksteen in mijn handen. Een nutteloos stuk technologie uit een langvervlogen tijd.

Het is het moment waarop ik mij afvraag: waar ben ik nou mee bezig? Ik ga tegen de stroom in. Maar de stroom is sterker. Veel sterker. Mijn wens om los te komen van mijn verslaving zorgt voor heel veel gedoe voor mijn gezin. Ik voel sterk de behoefte om terug te keren naar mijn smartphone.

Social Media is wel volledig uit mijn systeem, dat helpt. Maar in de huidige maatschappij is een leven zonder smartphone eigenlijk niet meer te doen.

07 juni 2024 - De terugkeer van de smartphone

Mijn smartphone is binnen en weer in gebruik. Een Samsung met een mooi groot scherm. Met e-mail, WhatsApp en Google Maps. Met de app van mijn zorgverzekeraar. Ik ben nog steeds van Social Media af. Heb ook geen behoefte om terug te keren.

Voor nu is mijn smartphone teruggebracht naar de basis. De apps die ik daadwerkelijk nodig heb om te functioneren in deze maatschappij.

In de afgelopen twee jaar heb ik de wereld eens rustig kunnen observeren. En ik moet zeggen: terugkeren naar de smartphone voelt toch als falen. Ik kijk nog steeds rond en zie hordes mensen verdwijnen in hun beeldschermen. Niet alleen zijn ze allemaal blind, maar ook nog eens doof, want ze dragen allemaal noise cancelling koptelefoons. We zijn volledig teruggetrokken in onze bubbel. Het gaat niet goed met ons. Echt waar niet. Alleen ziet niemand het, want iedereen is verdronken in zijn/haar/hun smartphone.

Enkele lessen na twee jaar:

• De hele maatschappij is ingericht op gemak. Met gemak valt geld te verdienen. Voor elke wens is een app. En de mens is lui. Daar niet in meegaan, is echt heel veel gedoe over jezelf afroepen. Je kunt heel veel niet meer als je geen smartphone meer hebt. En het net sluit zich. Je hebt steeds minder opties als smartphone-loze. Dat is ergens heel eng.

• Het is TINA. There Is No Alternative. Wordt ook niet meer geboden. Smartphone of buitensluiting. Kies maar.

• Alle organisaties zijn meegegaan in de mobiele revolutie, er is werkelijk geen ontsnappen aan. Je bent letterlijk op jezelf teruggeworpen als je niet meegaat in de ontwikkeling.

• Het leven is echt heel veel beter zonder Social Media. Dat is de grootste winst. Als er een dumbphone voor nodig was om mijn verslaving te stoppen, dan is dat alleen het allemaal al waard geweest.

• Aandachtig naar verhalen van je kinderen luisteren is fijn. Uit het raam kijken tijdens een treinreis is fijn. Boeken lezen is fijn. Werkelijk aanwezig zijn, is fijn. Mijn focus blijft versnipperd merk ik, maar ik ben veel aandachtiger dan voor deze oefening.

• Je kunt met niemand meer contact krijgen. Geen oogcontact. Geen praatje. Ze kijken dwars door je heen. Dat is het grootste verlies en de grootste dreiging. Waar eindigt dit doorgeslagen individualisme?

• Teksten swipen in plaats van T9-tikken is echt wel veel fijner. Dat dan weer wel.

Eindconclusie

Ben ik iets opgeschoten in twee jaar? De opluchting is gebleven. Ik heb mijn aandacht - gedeeltelijk - weer terug. En zal niet snel meer in de val van Social Media trappen. Hoewel ik weer terug ben bij een smartphone is onze relatie veranderd. Ik weet dat het ding gemaakt is om verslavend te zijn. Maar toch zal ik het eerder benaderen als een ding dat diensten levert en dat toevallig heel goed doet. Het is een toolbox. Niets meer dan dat. En gelukkig kan hij uit.